Honderdduizenden soldaten heeft het land nodig, maar weinig voelen zich nog geroepen. Daarom verhoogt Oekraïne de druk op gevluchte mannen om naar hun thuisland terug te keren en de wapens op te nemen. Ook op de Oekraïners in ons land. “Ik ga nog liever in het Belgische leger dan in het Oekraïense leger. In dit land zijn er zaken te verdedigen.”
Oekraïense mannen in het buitenland mogen tot 18 mei hun verlopen paspoort niet verlengen, ze krijgen van hun ambassade ook geen nieuw paspoort meer, noch kunnen ze andere officiële documenten zoals huwelijksakten aanvragen. Naast het verlagen van de dienstplicht van 27 tot 25 jaar hoopt Oekraïne zo een deel van het half miljoen soldaten te vinden die nodig zijn in de strijd tegen de Russen.
“Ze laten hun thuisland zien dat ze niet om het voortbestaan ervan geven, maar willen wel van de diensten van de staat genieten”, schreef minister van Buitenlandse Zaken Dmytro Kuleba op X over de gevluchte mannen. Zijn post toont de toenemende frustratie daarover aan. “Op deze manier werkt het niet. Ons land is in oorlog. Een verblijf in het buitenland ontheft een burger niet van zijn of haar plichten tegenover het thuisland.”
(Lees verder onder de foto)
“Ik vind het hoe dan ook absoluut onaanvaardbaar dat Oekraïense mannen in het buitenland in restaurants zitten terwijl anderen sterven aan het front”, zei de minister nog aan internationale media. Hij vindt deze maatregelen “gerechtvaardigd in tijden waarin de troepen in de loopgraven erg moe zijn.” Volgens Kuleba begrijpen zij niet waarom de regering niet probeert meer mensen bij de oorlog te betrekken.
In Polen leidde de opschorting van de consulaire diensten deze week al tot protesten buiten aan de ambassades. Tientallen mannen zagen hun afspraak waarop ze hun papieren zouden krijgen plots gecanceld. Tot hun woede en angst. Ook in ons land leeft de beslissing bij Oekraïense vluchtelingen met de dienstplichtleeftijd.
Geen patriot
Vitaliy* is een veertiger en vader. In 2014 moest hij Donbass ontvluchten, twee jaar geleden achtervolgde de oorlog hem tot in zijn nieuwe thuisbasis Kiev. Uiteindelijk vertrok hij samen met vrouw en kinderen ook uit de hoofdstad, met Vlaanderen als eindbestemming. Meer mogen we op zijn vraag niet prijsgeven van zijn identiteit. Ook niet van de andere mannen die we later in dit artikel spreken. Het toont aan hoe gevoelig dit onderwerp is. “Mijn wereld is mijn familie. Zij zijn mijn prioriteit, nu en in de toekomst.” Vitaliy wil niet gaan vechten tegen de Russen, dat wil hij zijn kinderen niet aandoen. Hij wil hen niet confronteren met de oorlog zoals hij en zijn vrouw er al levensveranderend mee in aanraking kwamen.
“Ik ben geen patriot. Ik wil ook niet strijden voor een land dat, en het spijt me heel hard dat ik dat moet zeggen, verzadigd is van corruptie. Moet ik een land gaan verdedigen waar rechters, politici en ambtenaren corrupt zijn? Waar zelfs chefs in het leger corrupt zijn, terwijl hun soldaten aan het front sterven? Ik beledig mijn roots door dit te stellen, maar ik ga nog liever in het Belgische leger dan in het Oekraïense leger. In dit land zijn er zaken om te verdedigen.”
Vasyl* is 48 jaar oud. Hij is een gescheiden vader die sinds 2023 in ons land verblijft nadat hij de regio rond Kiev ontvluchtte. “Ik hoor niet alleen van mannen die in België wonen dat ze niet meer willen terugkeren, ik hoor ook van veel achterblijvers dat ze allerlei manieren zoeken om Oekraïne alsnog te ontvluchten voor ze gemobiliseerd worden. Velen vinden de praktijken van het Oekraïense leger maar weinig verschillen van die van de Russische defensie. Ze zijn bang om als kanonnenvlees te worden ingezet.”
(Lees verder onder de foto)
Dertiger Bogdan* die tegenwoordig in het Gentse woont, zag Oekraïne al heel veel pogingen ondernemen om mannen terug te roepen, maar zag de overheid al evenveel keer falen om hun doel te bereiken. “Ik ken heel veel mensen uit de Oekraïense gemeenschap in België, daarvan is nog niemand teruggekeerd naar ons thuisland om hun legerdienst te vervullen. Wie nu nog niet in het leger is gegaan, zal dat nooit doen. Tot nu had ik ook het gevoel dat de mannen hier daar nooit toe verplicht zouden worden. Al ben ik daar sinds deze week net iets minder zeker van.” Zo beloofden de ministers van Defensie van Polen en Litouwen al om Oekraïne te helpen bij de repatriëring van mannen met dienstplichtige leeftijd.
Nieuwe mobilisatiewet
In januari 2024 woonden er ongeveer 4,3 miljoen Oekraïners in de Europese Unie, van wie volgens de database van Eurostat ongeveer 860.000 volwassen mannen zijn. In ons land wonen volgens de laatste cijfers van Statbel 21.686 Oekraïense mannen. 10.788 zijn tussen 18 en 60 jaar oud en komen dus in aanmerking voor de militaire dienstplicht, toch als ze om welke reden dan ook geen vrijstelling hebben.
De huidige maatregelen duren nog tot 18 mei. Dan treedt de nieuwe mobilisatiewet in werking die het Oekraïense parlement goedkeurde. Dienstweigeraars krijgen vanaf dan zwaardere straffen. Politie en lokale overheden krijgen meer rechten om de mobilisatie mogelijk te maken. Soldaten mogen ook niet langer meer afzwaaien na drie jaar dienst, zoals voor de inval door de Russen in 2022 het geval was. Daarnaast verplicht de nieuwe wet Oekraïense mannen die in het buitenland verblijven hun gegevens bij de dienstplichtbureaus te vernieuwen. Zo moeten ze hun adres en telefoonnummer opgeven.
“Ik voel geen druk op mijn schouders. Ik hoop en denk dat ik in België zal kunnen blijven”, zegt Vitaliy. “Mocht België actief opzoek gaan naar dienstplichtige Oekraïense mannen om te repatriëren, waarover ze in Polen en Litouwen praten, dan verlaat ik met veel spijt in het hart ook jullie land. Maar terugkeren naar Oekraïne, dat waarschijnlijk zelfs niet nadat de oorlog voorbij is.”
*Alle namen zijn bekend bij de redactie, maar hebben we op vraag van de getuigen veranderd.
|